Familiebedrijven zijn van cruciaal belang voor de Nederlandse economie omdat ze vaak zorgen voor continuïteit, langetermijnvisie en stabiliteit. Daarom besteden we in deze rubriek extra aandacht aan deze bijzondere groep ondernemers. Stuk voor stuk interessante individuen met een eigen verhaal en visie. In deze uitgave: De derde en vierde generatie van Bart Natuursteen uit Zaandijk.
Geen enkel bedrijf is eenvoudigweg over te nemen, maar dat geldt helemaal voor een steenhouwerij. Een echte steenhouwer moet het vak in de vingers krijgen en dat kost tijd. Kennis over de vele steensoorten, en dat zijn er heel wat, is eveneens een vereiste. Aby Bart kan daarover meepraten. Samen met zijn vrouw Christell en zoon Lars runt hij nu Bart Natuursteen in Zaandijk.
“Mijn vader stimuleerde me om direct een opleiding te volgen naast het werk”, vertelt Aby. “Zo ging ik een dag per maand naar school: wiskunde, bouwkunde, letters tekenen, Nederlands. Je leerde er hakken met hamer en beitel, dat moest je thuis verder oefenen. Overdag moest er geproduceerd worden. In de avond of in het weekeinde oefende ik het hakken.”
Molenstenen
Tegenwoordig wordt er nauwelijks meer gehakt en gebeiteld, zaagmachines hebben veel werk overgenomen. Maar dat betekent niet dat het vak verdwenen is. Bij Bart Natuursteen kun je nog altijd terecht voor het handmatig frijnen van werkbladen of dorpels. Ook molenstenen worden nog steeds onderhouden in Zaandijk.
“Een paar jaar geleden hebben we na 150 jaar voor molen De Kat weer een nieuwe molensteen geleverd”, vertelt Aby. “Het echte hakwerk, daar word ik heel blij van. Dat is heel leuk om te doen. Dan denk ik aan mijn opa en vader die dit ook deden. Je bent dan echt met je ambacht bezig, dat geeft veel voldoening. Er zijn weinig mensen meer die dit nog kunnen.”
Vierde generatie
De jongste telg van dit familiebedrijf verstaat dit vak ook. Lars Bart is sinds 2019 werkzaam in het bedrijf en sinds 2021 mede-eigenaar. De 25-jarige steenhouwer heeft eenzelfde passie voor steen ontwikkeld, iets wat zijn ouders aanvankelijk niet direct stimuleerden.
“Voor mijn opa was het uitdagend om de zaak over te nemen, omdat mijn overgrootopa het lastig vond om grote beslissingen aan hem over te laten, terwijl hij nog werkte. Dat gold ook weer voor mijn vader toen hij de zaak van mijn opa overnam”, vertelt Lars.
“Zij vonden het beide lastig om afstand te nemen en beslissingen over te laten aan de volgende generatie”, vult Aby aan. “Wat begrijpelijk is, maar het zorgt voor lastige situatie. Mijn vrouw en ik wil wilden dat niet. Een fijne verstandshouding binnen het gezin vinden we heel belangrijk. Daarom hebben we veel gesprekken gevoerd toen bleek dat hij per se in het bedrijf wilde.
We vragen continu wat zijn mening is en wat hij wil. Daardoor wordt hij ook gedwongen om over serieuze zaken na te denken en dat is allemaal ervaring waar hij in de toekomst wat aan heeft Gelukkig is Lars echt een slimme vent die in staat is grote beslissingen te maken. Hij heeft HBO bouwkunde gedaan en alle steenhouw-opleidingen op zak.”
Zelf zegt Lars hierover: “Als kind wilde ik nooit het bedrijf in. Ik wilde piloot worden of het leger in. Wel was ik veel in het bedrijf van mijn ouders te vinden. Dan hielp ik mee met klusjes.
Na de havo nam ik een tussenjaar. Van mijn ouders moest ik wel fulltime werken, ik moest niet op de bank blijven hangen. Bij brouwerij HOOP ging ik drie dagen bier bezorgen. Twee dagen ging ik aan het werk bij Bart Natuursteen. Ik vond het steeds leuker om met mijn handen te werken, zeker in combinatie met de computergestuurde CNC-machine.
Na een tijdje vroeg ik of ik niet vijf dagen bij de steenhouwerij kon werken. Mijn ouders wilden liever dat ik ergens anders werkervaring op deed. Toen ik bleef volhouden dat ik het echt graag wilde, kwam ik op 1 mei 2018 in dienst met een vast contract.”
Uitbreiding
Een van de grote beslissingen die Lars al moest maken betrof de recente uitbreiding van het bedrijf. Er komt een vierde productielocatie in een nabijgelegen pand. “Die hadden wij vrijwel zeker niet gekocht als we geen opvolger hadden”, vertelt Christell. “Het was ook moeilijk om een goede locatie te vinden, maar Lars had daar een prima oplossing voor. Nu kunnen we de bestaande faciliteiten houden, maar zijn we toch toekomstbestendig.”
High end klanten
Bart Natuursteen verzorgt nog steeds graf- en molenstenen, dorpels en vensterbanken. Maar inmiddels maakt het bedrijf ook producten voor luxe interieurs en winkelgevels. Zo is Gucci in Amsterdam al klant geweest en is zojuist een ‘powder room’, de toiletruimte, van Louis Vuitton opgeleverd.
“Die mogen we niet laten zien, want ze willen natuurlijk niet dat je bij Bart Natuursteen uitkomt als je op Louis Vuitton Amsterdam Googled. Maar het is een prachtige opdracht, heel luxe. En nu zijn we zelfs alweer in gesprek met Yves Saint Laurent”, vertelt Christell.
“Dit hebben we echt te danken aan de verdiensten van Lars. Hij heeft ervoor gezorgd dat onze website en social media up to date is. En zo heeft Louis Vuitton ons gevonden. Vervolgens heeft hij de gesprekken gevoerd en het complete project begeleid. Ze waren bijzonder tevreden wat een natuurlijk een goede referentie is voor een volgende klant in dit segment.”
Lars: “De interieurarchitect die deze opdracht begeleidde stuurde mij een foto van een Louis Vuitton winkel in Osaka, Japan. Daar was een specifieke steensoort gebruikt. Die wist ik hier in Europa wel te vinden en zo konden we het project aannemen.”
“Wat de klant vervolgens fijn vond, is dat we echt maatwerk leveren”, vult Christell aan. “We meten en leveren een deel, vervolgens meten en leveren we een volgende. Net zo lang tot het af is. Het totale proces duurt hierdoor iets langer, maar krijg je wel perfect maatwerk.”
Kennis van steen
Tijdens het interview met de familie Bart blijkt hoe belangrijk kennis over steen is voor het vak. Een steenhouwerij kun je niet overnemen zonder die kennis en een groot netwerk in de steenindustrie. “Lars is echt een soort wandelende encyclopedie”, vertelt zijn vader trots. “Ik moest vroeger zo’n 150 soorten uit mijn hoofd kennen, maar hij kent er veel meer. Ook is het een handige netwerker, die hele specifieke, zeldzame platen weet te vinden.”
Dit zien we ook terug in de keukenontwerpen waaraan Bart Natuursteen heeft meegewerkt. Zo ligt in Amsterdam een blauwe plaat met daarin een afvoerbak van hetzelfde materiaal. “Dit was een kleine keuken, er ligt ook maar één blad”, vertelt Lars. “Maar ze kozen voor blauw Azul Boquira kwartsiet uit Brazilië, een heel exclusief materiaal. De kleur blauw is gewoon bijzonder zeldzaam in de natuur. Misschien vind ik dat het wel mooiste aan steen: Het feit dat het door de natuur gemaakt is. Het is waanzinnig welke prachtige kleurvariaties je kunt vinden in de aardkorst.”
Uitdagend project
Een andere keuken die het vakmanschap van Bart Natuursteen laat zien is exemplaar van Taj Mahal kwarsiet. Een snoeihard materiaal, vertellen Aby en Lars. De klant wilde graag een bolling aan de zichtzijdes en op het blad kwamen holle plintjes. Dat was voor de heren een echt uitdaging.
“Eerst hebben we met de CNC-machine heel fijn gefreesd en vervolgens moesten we de bolling en plintjes met de hand schuren”, herinnert Lars zich. “Dat was heel leuk, maar echt heel uitdagend. Het frezen gebeurt stapje voor stapje met flink wat extra water, anders spatten de vonken ervan af. Hoewel het materiaal hard is als het eenmaal ligt, kan het tijdens de bewerking makkelijk splinteren. Om het mooi te krijgen, moet je dus secuur te werk gaan.”
Van deze keukens zijn helaas nog geen foto’s gemaakt. Wel kan Bart Natuursteen een ander bijzonder project laten zien, namelijk een keuken van gezoet marmer genaamd Bianco Carrara.
De tekening in het marmer aan de bovenzijde van het kookeiland loopt door in de zijkanten. Door terug liggende plinten lijkt het meubel los te komen van de vloer. Het meubel lijkt massiever doordat het 210 bij 90 centimeter grote blad flink is opgedikt.
“We hebben kokerprofielen van 60 millimeter aan de onderzijde gelijmd en daar dan stroken van 80 millimeter tegenaan gelijmd”, vertelt Lars. “Op enkele plekken is de strook zelfs 100 millimeter hoog. Het blad, de stroken en de schollen zijn verstek gezaagd en verlijmd, waardoor kitten niet nodig is. Dat doen we in veel projecten. De randen polijsten we daarna facet, anders zijn ze te scherp.”
Een nog grotere uitdaging was het verwerken van hetzelfde materiaal in de badkamer van dezelfde woning. Daar wilden de bewoners een ligbad in een ombouw van een blauwgrijze steen.
“De klant wilde geen naad in het blad, het moest uit één geheel gemaakt worden. Het betreft een 200 centimeter lang blad dat 150 centimeter breed is. Het grootste deel is eruit gefreesd, namelijk de uitsparing voor het bad. We moesten daarom goed oppassen dat het materiaal sterk genoeg zou blijven, ook vanwege het transport.
We hebben het blad op de kop gelegd en zaagsnedes gemaakt. Daar hebben we met een 2-componentenlijm glasfiber profielen in gelijmd en het materiaal vervolgens vlakgeschuurd. Het einderesultaat is megasterk.”
Toekomst
Voor Lars is de interieurbranche snel een passie geworden. De jonge steenhouwer ziet hierin de toekomst van het bedrijf “Mijn passie ligt echt in de interieurbranche. Sinds 2021 steek ik hier energie in en dat vind ik wel echt ontzettend leuk om te doen.
Dat komt natuurlijk ook doordat de interieurbranche is veranderd. Vroeger was er vooral vraag naar witte, zwarte en beige steensoorten. Nu staan consumenten open voor allerlei kleuren en expressieve patronen. Uiteraard blijven we altijd bouwmaterialen en grafstenen leveren, en ook de molenstenen doen we nog, maar mijn passie ligt in de interieurbranche. Hoe specialistischer het werk, hoe leuker ik het vind om te doen. Hopelijk komen er nog veel klanten die op zoek zijn naar bijzondere stenen.”